Adriaan van Klinken en Nienke Pruiksma (red.), Onder de regenboog. De Bijbel queer gelezen, Vught: Skandalon, 2010; € 19.50, 208 pp.
Sinds de jaren negentig is, vooral in de Angelsaksische wereld (Marcella Althaus-Reid e.a.), een stroming opgekomen die experimenteert met een queer perspectief op theologie en Bijbellezen. De bundel van Van Klinken en Pruiksma, waartoe het initiatief mede uitging van het Werkverband van Homotheologen, introduceert deze speelse, stoute benadering in Nederland: twaalf bijdragen, voorzien van een professorale inleiding door Ruard Ganzevoort (VU) en een professorale uitleiding door Anne-Marie Korte (UU). Aan taal en toespeling van de meeste bijdragen is te merken hoezeer de auteurs worden geïnspireerd door de constructivistische ondermijning van identiteit. Paradoxaal genoeg creeërt dat een nieuwe subcultuur – waarvan zeker een aanstekelijk onderling plezier uitgaat. Meer essentialistisch getinte artikelen, die er ook zijn (zoals die van Wielie Elhorst), lijken eerder het contact te zoeken met een wereld ‘buiten’, die in zo’n concept ook eerder als aanwezig wordt verondersteld.
Geen groep die zich als nieuw presenteert, of er vindt een afgrenzing plaats tegenover het eerdere. Hier is het een bevrijdingstheologie van de homoseksualiteit (als identiteit), die als stootblok mag fungeren. Dat de (toegegeven: eenzijdig manlijke) term ‘flikker’ uit de jaren zeventig die identiteit al onder druk poogde te zetten, en dat serie onderzoekingen van Michel Foucault over de seksualiteit in de jaren tachtig al volop in discussie waren, is dan minder relevant. Op één voorbeeld ga ik in: Van Klinken acht de stelling dat homoseksualiteit als zodanig een charisma zou zijn, een uiting van identiteitsdenken (131). Nu heb ik geen behoefte aan een apologie van teksten van bijna dertig jaar terug, maar de strekking van het beroep op 1 Kor. 1:26 (‘broeders, zie naar jullie roeping: niet veel wijzen naar het vlees… etc.’) in het boekje De verlossing van ons lichaam van Franz Joseph Hirs en mij was indertijd (1985) toch een andere: er staat niet ‘ziet wie jullie waren toen je geroepen werd’, alsof roeping nog bovenop een al gegeven conditie komt; maar er bestaat voor de apostel een plaats van maatschappelijke outcasts, die als zodanig de roeping heeft al wat zich overigens een identiteit aanmatigt te ondermijnen. Dat kun je achteraf eigenlijk wel een tamelijk queer inzicht noemen.
Rinse Reeling Brouwer