S. Mark Heim, Saved from Sacrifice: a Theology of the Cross

S

De ‘theologie van het kruis’ in de ondertitel verwijst niet naar Luther (die in deze studie geen rol speelt), maar naar de christelijke leer van de verzoening (of verlossing). Het gezichtspunt dat heel het betoog beheerst wordt aangereikt door de bekende antropologische visie van René Girard: het getuigenis van de evangeliën over de kruisiging van Jezus onthult het mechanisme van de zondebok als slachtoffer en kondigt daarmee tegelijk het einde van dat mechanisme aan. Waar aan Girard zelf al een reeks van exegetische waarnemingen te danken waren en waar Raymund Schwager (door Heim alleen geciteerd voor zover teksten van hem in het Engels beschikbaar zijn) van daaruit tot een herlezing van de theologiegeschiedenis was gekomen, wil deze studie bovenal systematisch-theologisch van karakter zijn. De noodzaak dat deze poging nog eens ondernomen diende te worden, dringt zich bij lezing op, ook al levert de uitwerking niet direct nieuwe gezichtspunten op. Theologische vragen die het denken van Girard openlaat – zoals: hoe kan God subject van de verzoening heten, wanneer zijn rol voornamelijk lijkt te bestaan in die van een regisseur die langs de omweg van een shocktherapie mensen laat ontdekken wat zijn aan het doen zijn? of: kan openbaring vanuit deze benadering eigenlijk wel meer zijn dan een onthulling die tot verandering wil aanzetten, namelijk zélf ook veranderende kracht? – worden door Heim niet werkelijk verder gebracht. Dat neemt niet weg, dat hier een goed geschreven pleidooi voorligt ten gunste van het belang van Girards invalshoek, en dat met een milde doch besliste blik de ambivalentie van de christelijke overlevering op dit aangelegen punt helder in het vizier wordt gebracht: de menselijke moord die aan het kruis wordt verricht maakt een einde aan alle offers – en wordt toch ook zelf ‘offer’ genoemd; het hoeft maar net even verkeerd te worden geformuleerd of een heilzame boodschap slaat om in een rampzalige legitimatie van geweld. Dit gevaar, dat elke kruistheologie bedreigt, scherpt Heim zijn lezers weer eens indringend in.

Rinse Reeling Brouwer

About the author

R.H. Reeling Brouwer

Plaats een reactie